Εκλεκτική-Συνθετική Ψυχοθεραπεία (ΕΚ.ΣΥ.ΨΥ) ©

Η επιστήμη της Ψυχολογίας επιχειρεί να προσεγγίσει μέσα από διάφορες θεωρίες τη προσωπικότητα και να εξηγήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά. 
Από διαφορετικό πεδίο το κάνει για παράδειγμα η Αναπτυξιακή Ψυχολογία από άλλο η Γνωστική κι ούτω καθεξής. Κάθε μια ασχολείται με μια συγκεκριμένη πτυχή της προσωπικότητας και προσπαθεί μέσα από αυτή να γνωρίσει τον άνθρωπο. Στο ίδιο μοτίβο κινούνται κι οι θεραπευτικές προσεγγίσεις οι οποίες διεκδικούν η κάθε μια για τον εαυτό της τις δάφνες της ορθής αποτελεσματικότητας. (Cevrone-Pervin, 2013)

Όλες όμως έχουν δεχθεί κατά καιρούς κριτική επειδή δε χρησιμοποιούν όλα τα διαθέσιμα εργαλεία ή δεν αποδέχονται όλες τις- μέχρι τώρα- υπάρχουσες θεωρίες. Για παράδειγμα η Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία- η οποία είναι γεγονός πως έχει πραγματοποιήσει μια σειρά ερευνών που έχουν δείξει ότι λειτουργεί αποτελεσματικά σε μεγάλο αριθμό αγχώδων διαταραχών-δεν εξετάζει τα όνειρα του ατόμου σε αντίθεση με την ψυχανάλυση.

O Freud συγκεκριμένα αλλά κι ο Jung θεωρούν τα όνειρα βασιλικό οδό κάτι που όμως χρησιμοποιεί η Αντλεριανή προσέγγιση. Όπως επίσης δεν ασχολείται και με το παρελθόν του, υποστηρίζοντας ότι το παρόν είναι αυτό που πρέπει να μας απασχολεί κι αν δεχτούμε ότι δεν υπάρχει παρά μόνο ένα αιώνιο παρόν αυτή η άποψη είναι ορθή, πρακτικά όμως αυτό δε μπορεί αν γίνει κατανοητό απ' όλους τους ανθρώπους. Δε μπορούν όλοι δηλαδή να αντιληφθούν ότι κουβαλούν μέσα τους και μεταφέρουν στο σήμερα όλες τα αίτια του χθες που δημιούργησαν ένα πρόβλημα κάπου στο μακρινό ή πρόσφατο παρελθόν. (Corey, 2005).

Οι ψυχαναλυτικές-ψυχοδυναμικές προσεγγίσεις αναζητούν την αιτία μέχρι και τα πρώτα χρόνια της παιδικής ηλικίας διότι υποστηρίζουν ότι εκεί βρίσκεται η αιτία του προβλήματος κι αν αυτή δεν εξαλειφθεί τότε το σύμπτωμα ακόμη κι αν προσωρινά θεραπευτεί θα βρει στο μέλλον μια νέα διαδρομή για να εκδηλωθεί ταλαιπωρώντας εκ νέου τον άνθρωπο, κάτι που η Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική-σύμφωνα με τις έρευνες της-δεν αποδέχεται. Ωστόσο θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί γιατί κανείς δε μπορεί να πει με βεβαιότητα τι θα συμβεί σε κάθε άτομο ξεχωριστά μέχρι το τέλος της ζωής του. (Corey,2005).

Ο Συμπεριφορισμός με τη σειρά του υποστηρίζει ότι η ενίσχυση μέσω της ανταμοιβή ή της ''τιμωρίας'' είναι ο καταλληλότερος μηχανισμός για την εγκαθίδρυση της επιθυμητής συμπεριφοράς και την εξάλειψη της ανεπιθύμητης. Έχει κατηγορηθεί ωστόσο για τη μηχανιστική της μέθοδο που δε δίνει καμία σημασία στην ελεύθερη βούληση του ανθρώπου και εν ολίγοις εκλαμβάνει το άτομο ως ένα πειραματόζωο εργαστηρίου. Κι όμως οι συμπεριφορικές τεχνικές έχουν λειτουργήσει πολύ καλά σε πολλές περιπτώσεις. Κάθε γονέας τις εφαρμόζει καθημερινά στα παιδιά του ακόμη κι αν δε το καταλαβαίνει, όταν λέει πχ ''αν είσαι καλό παιδί θα σου πάρω παγωτό'' η ''αν δεν είσαι ήσυχο παιδί θα μείνεις στο δωμάτιο σου για μια ώρα και δε θα πας για παιγνίδι''. Οι κοινωνιογνωστικές προσεγγίσεις που είναι μια -πιο διαφοροποιημένη-θα μπορούσαμε να πούμε- μορφή του συμπεριφορισμού εστιάζει στη μέθοδο της μίμησης και θεωρεί ότι μπορεί να τροποποιήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Για παράδειγμα ένα κορίτσι που θαυμάζει και μιμείται μια χορεύτρια μπαλέτου είναι πολύ πιθανό να ακολουθήσει τα χνάρια της, κάτι που σημαίνει ότι τα πρότυπα παίζουν σημαντικό ρόλο στις επιλογές μας.

Τα πράγματα βέβαια δεν είναι πάντα τόσο απλά όσο παρουσιάστηκαν πιο πάνω αλλά υπάρχουν ποικίλες τεχνικές στις θεωρίας της συμπεριφοράς που προσπαθούν να ενεργοποιήσουν τα ενδιαφέροντα του ατόμου ή να χρησιμοποιήσουν όλα εκείνα που το απωθούν ή να κάνουν χρήση ελκυστικών προτύπων που εκδηλώνουν μια επιθυμητή συμπεριφορά. (Cevrone & Pervin, 2013).

Αυτές οι διαμάχες κρατούν καλά δεκάδες χρόνια τώρα και γι αυτό έχουν κατά καιρούς εμφανιστεί νέες θεωρίες που προσπαθούν να θεραπεύσουν τα ελλείμματα των θεραπευτικών προσεγγίσεων δίχως ωστόσο να καταφέρουν να κάνουν να κοπάσει ο θόρυβος από τις αντιπαραθέσεις. Ο λόγος είναι ότι κάθε μια συνεχίζει να απαξιώνει όσα δεν είναι σε συνάφεια με τη θεωρία της κι έτσι κάθε μια πορεύεται έναν λίγο ή πολύ μοναχικό δρόμο.

Υπάρχουν έρευνες όμως που δείχνουν ότι ακόμη κι η πνευματικότητα μπορεί να αποβεί ωφέλιμη σε πολλές περιπτώσεις όταν μάλιστα ένα άτομο είναι οπαδός μιας θρησκείας και δίνει ιδιαίτερη σημασία στη πίστη του. Ο διαλογισμός επίσης έχει αποδειχθεί ότι έχει ευεργετικά αποτελέσματα (Pedersen, Lonner, Draguns, Trimble, Scarron-del Rio, 2016) .

Η Νευροψυχολογία από την άλλη πλευρά έχει αξιοποιηθεί ελάχιστα στις θεραπευτικές τεχνικές. Κανείς σχεδόν δε κάνει λόγο για τους νευροδιαβιβαστές που αποτελούν τους αγγελιοφόρους του εγκεφάλου. Παράγονται μέσα στο πυρήνα του κυττάρου από ουσίες που συλλέγονται μέσω της τροφής. Μεταφέρουν πληροφορίες από το ένα σημείο στο άλλο για να μπορέσει ο εγκέφαλος να πάρει τις απαραίτητες αποφάσεις και να δράσει ανάλογα. Η διατροφή ως εκ τούτου είναι μια σοβαρή υπόθεση και άκρως απαραίτητη για τη σύνθεση των νευροδιαβιβαστών που αν απουσιάσουν-όπως για παράδειγμα η ακετυλοχολίνη ή η σεροτονίνη- εμφανίζονται δυσάρεστες παθήσεις οι οποίες συγχρόνως κι αναμφίβολα επηρεάζουν έμμεσα ή άμεσα την ανθρώπινη διάθεση Για παράδειγμα το μέλι είναι πολύ ωφέλιμο για την κατάθλιψη αφού απελευθερώνει σεροτονίνη, όπως και το ηλιακό φως που συντελεί στην παραγωγή της βιταμίνης D. (Pinel,2011).

Υπάρχουν δε αρκετές θεραπευτικές προσεγγίσεις που θεωρούνται εναλλακτικές κι οι επιστημονικές ψυχοθεραπευτικές μέθοδοι τις αποφεύγουν διότι δεν έχουν ερευνητικά δεδομένα για την αποτελεσματικότητα τους. Στον οραματισμό για παράδειγμα παρόλο που χρησιμοποιείται από αρκετές προσεγγίσεις μέσα στις διάφορες τεχνικές δεν έχει δοθεί η δέουσα βαρύτητα όπως και στην αναπνοή η οποία όμως θεωρείται σημαντική σε πολλές περιπτώσεις κι ειδικά για τις κρίσεις πανικού ή άγχους.

Τελευταία αρκετοί ειδικοί ψυχικής υγείας στρέφονται σε ένα εκλεκτικό μοντέλο, επιλογή δηλαδή τεχνικών από διάφορες προσεγγίσεις που θεωρούν πιο αποτελεσματικές ανεξάρτητα από την θεωρία που τις υποστηρίζει. Η Συνθετική Ψυχολογία κάνει κάτι ανάλογο προσπαθώντας να ενώσει όλα τα κομμάτια του παζλ και να διαμορφώσει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για την ανθρώπινη προσωπικότητα και συμπεριφορά συμπεριλαμβάνοντας μέχρι και τον εσωτερισμό(Wilber,2000).

Η προσωπικότητα κάθε ανθρώπου είναι μοναδική και παρόλο που μοιάζουμε σαν άνθρωποι κι έχουμε πολλά κοινά στοιχεία, υπάρχουν πολλές μικρές λεπτομέρειες χαρακτηριστικά δηλαδή που έχουν αποκρυσταλλωθεί από τις προσωπικές εμπειρίες κι επιθυμίες που κάνουν τον καθένα ξεχωριστό. (Chamorozo-Premuzic, 2013). Με αυτό το σκεπτικό πιστεύω ότι στο κάθε άτομο είναι απαραίτητο να εφαρμοστεί αυτό που του ταιριάζει καλύτερα δίχως να αποκλειστεί τίποτε που μπορεί να το ωφελήσει, ακόμη κι η καθοδηγητική συμβουλευτική που πολλοί αποφεύγουν είναι σε μερικές περιπτώσεις σκόπιμο να χρησιμοποιηθεί.

Η ΕΚλεκτική-ΣΥνθετική ΨΥχολογία ή ΕΚ.ΣΥ.ΨΥ© (6ΨΥ)© είναι η δική μου πρόταση στην ψυχολογική υποστήριξη και χρησιμοποιεί ως εργαλεία τόσο τις επιστημονικές μεθόδους όσο και τις εναλλακτικές μέσα από μια εκλεκτική σύνθεση που σημαίνει: κάθε φορά κάτι διαφορετικό ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του ατόμου.

Βιβλιογραφία:

Chamorozo-Premuzic, T (2013) Προσωπικότητα και ατομικές διαφορές, Αθήνα: Gutenberg

Cervone, D. Pervin, A (2013) Θεωρίες Προσωπικότητας, Αθήνα: Gutenberg

Corey, G (2005) Θεωρία και πρακτική της Συμβουλευτικής και της Ψυχοθεραπείας, Αθήνα: Ίων

Pedersen, P. Lonner, W. Draguns, J. Trimble, J. Scarron-del Rio,M (2016), Πολυπολιτισμική Συμβουλευτική και Κοινωνική Δικαιοσύνη, Αθήνα: Παρισιάνου

Pinel, J (2011) Βιοψυχολογία, Αθήνα: Ίων

Wilber, K (2000) Integral Psychology; Consiousness, Spirit, Psychology,Therapy, Boston: Shambhala