Όλοι οι άνθρωποι ανά πάσα στιγμή έρχονται
αντιμέτωποι με διάφορες καταστάσεις. Η δράση τους, μέσα σ' αυτές, αναπόφευκτα οδηγεί σε μια
ποικιλία από αντιδράσεις, αυτή είναι η φύση της ζωής. Μέσα από αυτές τις
στιγμές είναι όμως που κάθε άτομο έχει τις ευκαιρίες για εξέλιξη κι ατυχώς
εκλαμβάνει τις δυσκολίες που εμφανίζονται ως εμπόδια στη διαδρομή του. Όπως ένας αθλητής
προπονείται σκληρά για να ανεβάσει το επίπεδο του έτσι κι η καθημερινότητα
είναι ένας στίβος εξάσκησης.
Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που ο καθένας από μας έχει τη δυνατότητα να
βελτιώσει τη προσωπικότητα του. Άλλες φορές μπορεί να συμβεί μέσα από μια
δοκιμασία της υγείας, άλλες μέσα από την απώλεια της εργασίας και άλλων πολλών
περιπτώσεων που όλοι πιθανόν έχουμε βιώσει.
Ωστόσο η πιο συχνή, καθημερινή θα λέγαμε, ευκαιρία για αυτοπαρατήρηση και
ενδοσκόπηση δίνεται μέσα από τις διαπροσωπικές σχέσεις. Εκεί μπορούμε εύκολα να
βρούμε τους καθρέφτες που χρειαζόμαστε για να απεικονίσουμε το είδωλο μας.
Όταν
ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας μας προβληθεί έξω από μας τότε
φυσιολογικά θα πρέπει να είναι πιο εύκολα αντιληπτό ή ορατό. Εν τούτοις τις
περισσότερες φορές η αντανάκλαση του εσωτερικού μας κόσμου, εκλαμβάνεται ως
χαρακτηριστικό της προσωπικότητας των άλλων κι αυτή είναι η πλάνη που μας
παγιδεύει. Όταν συμβαίνει αυτό αδυνατούμε να αντιληφθούμε τη δική μας συμμετοχή
σε ένα διαπροσωπικό πρόβλημα. Έτσι η συμπεριφορά των άλλων θεωρείται από μέρους μας ως προσωπική
τους υπόθεση κι όχι ένα γεγονός που προκλήθηκε ως αποτέλεσμα της σχέσης μεταξύ δυο
ατόμων που το καθένα συνέβαλε με κάποιο ποσοστό ευθύνης.
Κι όμως τις περισσότερες φορές η αντίδραση του ανθρώπου που βρίσκεται απέναντι
μας είναι αποτέλεσμα δικής μας συμπεριφοράς κι η δική μας αντίδραση, στη
συνέχεια, αποτέλεσμα της δικής του αντίδρασης.
Σε περιπτώσεις τσακωμού όταν ο θυμός αναδυθεί είναι σχεδόν αδύνατο να
παρακολουθήσει κανείς την αφετηρία του φαινομένου. Η ταχύτητα με την οποία
εκτυλίσσονται τα πράγματα δεν επιτρέπει μια νηφάλια παρατήρηση. Αυτό που μπορεί να βοηθήσει είναι η ψύχραιμη
ενδοσκόπηση κι ανάλυση μάλλον εκ των υστέρων ή ακόμη καλύτερα πολύ πριν
σχετιστούμε με ένα άτομο.
Η εκ των υστέρων αυτοανάλυση έχει ένα πλεονέκτημα κι ένα μειονέκτημα. Το
πλεονέκτημα είναι ότι έχουμε ήδη ένα γεγονός να εξετάσουμε κι αυτό βοηθάει
γιατί υπήρξε μια δράση και μια αντίδραση κι είναι πιο εύκολο να διακρίνουμε τι
διεγέρθηκε εντός μας, τι ενοχλήθηκε εν ολίγοις και μας ώθησε σε μια
συγκεκριμένη συμπεριφορά. Το μειονέκτημα είναι ότι το γεγονός έχει ήδη παρέλθει
και μας βρήκε απροετοίμαστους ως εκ τούτου δε μπορούμε πλέον να το διορθώσουμε. Μπορούμε όμως να διορθώσουμε τον εαυτό μας.
Στην εκ των προτέρων ενδοσκόπηση υπάρχει επίσης
ένα πλεονέκτημα κι ένα μειονέκτημα. Το πλεονέκτημα είναι ότι μπορούμε να
καταδυθούμε στα βάθη του εσωτερικού μας κόσμου και να γνωρίσουμε τον εαυτό μας
έτσι ώστε να είμαστε σε εγρήγορση και πιο υποψιασμένοι πριν εμπλακούμε σε μια
διαπροσωπική κατάσταση. Τα μειονέκτημα είναι ότι αφενός χρειάζεται να ανακαλέσουμε
κάποια παλιότερα γεγονότα για να ιχνηλατήσουμε προς την αιτία ανακαλύπτοντας
έτσι ποια στοιχεία υπάρχουν μέσα μας κι αφετέρου δεν μπορούμε να πετύχουμε
αυτογνωσία σε τέτοιο βαθμό που να ικανοποιεί όλες τις πιθανές μελλοντικές
συνθήκες. Μπορεί δηλαδή την επόμενη στιγμή να βιώσουμε μια εμπειρία που θα μας
εκπλήξει επειδή είναι πρωτόγνωρη για μας.
Παρά τα μειονεκτήματα όμως η αξία της ενδοσκόπησης κι αυτοανάλυσης δεν
μειώνεται, τουναντίον είναι ίσως η πιο ωφέλιμη διαδικασία προς την αυτογνωσία
αρκεί να γίνεται με ειλικρίνεια κι αντικειμενικότητα διαφορετικά θα είναι μια
εργασία που δε θα προσδώσει κανένα όφελος αφού θα καταλήξουμε εύκολα στο
συμπέρασμα ότι σε όλα έχουμε δίκιο, άρα δεν υπάρχει τίποτε προς βελτίωση αφού
οι άλλοι φταίνε για όλα.
Το ζητούμενο στην εργασία αυτή δεν είναι να αναζητήσουμε κάποιο φταίχτη αλλά
να επισημάνουμε τι υπάρχει μέσα μας που συντονίστηκε με αυτό που εξέπεμψε ο
συνάνθρωπος μας και προκάλεσε μια αντίδραση, καθώς επίσης και τι είναι αυτό μέσα μας που θέλει να
ικανοποιηθεί, ειδικά αν από μια συνδιαλλαγή επιδιώκουμε τη δικαίωση ή ίσως κάτι
άλλο. Οι σχέσεις είναι αμφίδρομες και όταν υπάρχουν διαπληκτισμοί, συνήθως
συναντώνται αντικρουόμενες επιθυμίες που ο καθένας προσπαθεί να ικανοποιήσει.
Επαναλαμβάνω ότι η διαδικασία δεν είναι εύκολη και δε μπορεί να γίνει εν τάχει
και με ελαφρά τη καρδία. Απαιτεί μακρόχρονη κι επίμονη προσπάθεια αλλά δίχως
ένταση και συναισθήματα. Η αυτοανάλυση προϋποθέτει ψυχρή οπτική κι όχι εν
βρασμώ είτε λόγω εξωτερικών
ερεθισμάτων-αδικία, χλευασμός κλπ- είτε
λόγω εσωτερικών ερεθισμάτων που προκύπτουν από ενοχές ή αρνητικές αναμνήσεις.
Είναι χρήσιμο να αποστασιοποιηθεί κάποιος και να γίνει ένας τρίτος παρατηρητής
του εαυτού του, αδέκαστος , όχι κριτής αλλά ιχνηλάτης, και να ερευνήσει σε
βάθος κάθε στοιχείο που ευθύνεται για τη συμπεριφορά του αλλά και να αναζητήσει
αν πίσω απ’ αυτό κρύβεται κάτι άλλο γιατί έχει παρατηρηθεί ότι πολλές φορές
κάποιος άλλος ηγείται κι όχι αυτό που βρίσκεται στο προσκήνιο. Μπορεί για
παράδειγμα πίσω απ’ τον θυμό να κρύβεται
φόβος, πίσω από τη θλίψη θυμός κι ούτω καθεξής.
Να θυμάστε καθώς εργάζεστε ότι τα πράγματα δεν είναι όπως φαίνονται γιατί τα
φαινόμενα απατούν.
Συνεχίζουμε τώρα με ερωτήσεις